در چهاردهمین نشست کارگروه راهبرد و گفتمان جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی، دکتر محمدتقی امینی با تحلیل روند شکل‌گیری اتحاد سه‌جانبه ایران، روسیه و چین، این همکاری را تجلی «عقلانیت انقلابی» و نشانه‌ی آغاز عصر جدید قدرت شرق در برابر غرب دانست؛ اتحادی که با پایان قطعنامه ۲۲۳۱، مخالفت با مکانیزم ماشه و گسترش همکاری‌های اقتصادی، دفاعی و فناورانه، نظم جهانی را به‌سوی موازنه‌ای نو و مبتنی بر استقلال ملت‌ها سوق می‌دهد.
به گزارش جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی در چهاردهمین نشست کارگروه راهبرد و گفتمان که با حضور نخبگان فکری و مسئولان کارگروه‌های تخصصی برگزار شد، دکتر محمدتقی امینی هیئت علمی دانشگاه ، مسئول کارگروه راهبرد و گفتمان، به بررسی روند شکل‌گیری و پیامدهای اتحاد سه‌جانبه‌ی ایران، روسیه و چین در برابر محور غرب پرداخت و این همکاری را تجلی عقلانیت انقلابی در دوره‌ی گذار جهانی از غرب به شرق توصیف کرد.
امینی در تحلیل خود با اشاره به بیانیه‌ی مشترک سه کشور ایران، روسیه و چین پیرامون پایان مهلت قطعنامه ۲۲۳۱ و مخالفت با فعال‌سازی مکانیزم ماشه، این اقدام را “نقطه‌ی عطفی در مناسبات قدرت جهانی و نمایش اراده‌ی سیاسی مستقل شرق در برابر غرب” دانست. او گفت: در تاریخ ۱۶ اکتبر ۲۰۲۵، یعنی ۲۶ مهر ۱۴۰۴، مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به‌صورت خودکار خاتمه یافت. سه کشور اروپایی کوشیدند با احیای مکانیزم ماشه، تحریم‌های شورای امنیت را بازگردانند، اما ایران، روسیه و چین با صدور یک نامه‌ی رسمی به دبیرکل سازمان ملل اعلام کردند که این مفاد پایان یافته و مأموریت گزارش‌دهی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز خاتمه یافته است. در واقع، این اقدام تلاش اروپا برای بازگرداندن تحریم‌ها را از اعتبار ساقط کرد.
وی با اشاره به نشست سه‌جانبه‌ی معاونان وزارت خارجه‌ی سه کشور در اسفند ۱۴۰۳ (مارس ۲۰۲۵) افزود: در این نشست، سه کشور بر تعامل دیپلماتیک و احترام متقابل تأکید کردند و رویکردی مبتنی بر گفتمان و حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات را جایگزین روش‌های زورمدارانه‌ی غرب دانستند. محور دوم این همکاری، مخالفت قاطع با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و حمایت آشکار از ایران بود.
امینی خاطرنشان کرد که روسیه و چین، برخلاف فشارهای غرب، رسماً اعلام کردند به هیچ‌یک از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران پایبند نخواهند بود و این موضع را گام دوم در تعمیق اتحاد استراتژیک شرق برشمرد.
او سپس به بعد اقتصادی و انرژی این همکاری پرداخت و یادآور شد که در حاشیه هفته انرژی روسیه، تفاهم‌نامه‌هایی در حوزه‌ی تبادلات نفت، گاز، فناوری و همکاری‌های نظامی به امضا رسیده است. به گفته‌ی او: روسیه نه تنها اجرای توافقات راهبردی با ایران را عملیاتی کرده، بلکه آغاز فاز اجرایی همکاری‌های ساختاری را نیز اعلام نموده است. در نتیجه، سه کشور ایران، روسیه و چین با صدور نامه‌ای رسمی به سازمان ملل تأکید کردند که احیای تحریم‌ها اقدامی بی‌ثمر است.
امینی ادامه داد: این هماهنگی نشانه‌ی شکل‌گیری یک همگرایی استراتژیک شرق در برابر فشارهای بین‌المللی و نشانه‌ی انتقال محور قدرت از غرب به شرق است. در واقع، دیپلماسی فعال ایران امروز به بسترساز یک اتحاد چندوجهی بدل شده که می‌تواند موازنه‌ی تاریخی قدرت را در منطقه تغییر دهد.
ریشه و چرایی چرخش عقلایی به شرق
امینی در بخشی از سخنان خود با اشاره به نقدهایی که پیرامون زاویه‌گیری ایران از شعار نه شرقی، نه غربی مطرح می‌شود، گفت: بعضی‌ها گمان می‌کنند که امروز رویکرد جمهوری اسلامی، از شعار اصیل انقلاب فاصله گرفته و به سمت شرق متمایل شده است. حال آنکه در دوران امام خمینی، هر دو بلوک شرق و غرب مصداق استکبار بودند؛ شرق، یعنی شوروی، و غرب، یعنی آمریکا و اروپا. هر دو در برابر انقلاب اسلامی صف‌آرایی کرده بودند. امام فرمودند : ما با ملت آمریکا دشمن نیستیم، ما با دولت آمریکا و با خوی استکباری آن مخالفیم که می‌خواهد سرنوشت ملت‌ها را به بازی بگیرد.
امروز اما ما با شرقِ تازه‌ای مواجهیم که در قالب چین و روسیه، رفتار استکباری با ایران ندارد، بلکه بر مبنای احترام متقابل و تعامل برابر وارد همکاری می‌شود.
وی تأکید کرد که همکاری با این کشورها نه از سر وابستگی، بلکه یک ضرورت عقلایی ژئوپلیتیک است: در شرایطی که تحریم‌های سنگین نظام سلطه ادامه دارد، عقل و منطق حکم می‌کند با کشورهایی که با ما همراهی می‌کنند، همکاری کنیم. این یک سیاست واقع‌گرایانه و در عین حال اصول‌گرایانه است. ما از اصول انقلاب عدول نکرده‌ایم و هرگاه کسی از مسیر اصول عدول کند، با موضع‌گیری صریح پاسخ می‌گیرد.
اتحاد شرق؛ شکل‌گیری بازوی جدید قدرت جهانی
مسئول کارگروه راهبرد و گفتمان در ادامه گفت: همکاری ایران با چین و روسیه، نشانه‌ی ظهور نوعی اتحادیه‌ی نوین شرق در برابر غرب است. اگر کشورهای آسیایی متحد شوند، یک قدرت بزرگ و تأثیرگذار جهانی به وجود می‌آید که می‌تواند غرب رو به افول را به چالش بکشد.
وی سخنان خود را با اشاره به دیدگاه رهبر معظم انقلاب درباره‌ی “چرخش مرکز علم و قدرت به شرق” پی گرفت و گفت: نشانه‌های این انتقال قدرت را همین اتحاد ایران، چین و روسیه رقم می‌زند. شرقِ امروز به مرجع تصمیم‌سازی و اقتدار سیاسی، اقتصادی و نظامی تبدیل می‌شود.
منافع چندوجهی اتحاد سه‌جانبه
امینی سپس ابعاد سه‌گانه‌ی این هم‌پیمانی را تبیین کرد: منافع ژئوپلیتیک و موازنه‌ی قدرت:روسیه و چین تلاش دارند نفوذ آمریکا را در خاورمیانه محدود کنند و ایران، به‌عنوان کشوری کلیدی و مقاوم در برابر غرب، در این راه نقشی تعیین‌کننده دارد.
ایران به این دو کشور کمک می‌کند تا در منطقه حضور مؤثر داشته باشند و در مقابل، دسترسی به خلیج فارس و مسیرهای انرژی و تجارت جهانی برایشان فراهم می‌شود.
منافع اقتصادی و انرژی:
چین به منابع نفت و گاز ایران وابستگی زیادی دارد و همکاری دوجانبه در حوزه‌های انرژی و زیرساختی را گسترش داده است.
موقعیت جغرافیایی ایران به‌عنوان چهارراه اتصال اروپا، آسیا و آفریقا اهمیت ژئوپلیتیک ما را دوچندان کرده است. روسیه نیز تنها از طریق ایران می‌تواند به آب‌های گرم و خلیج فارس دسترسی داشته باشد.
منافع دفاعی و فناورانه:
همکاری‌های هسته‌ای با روسیه ـ از نیروگاه بوشهر تا نظارت فنی و انتقال فناوری نظامی ـ و تعاملات فناورانه با چین در حوزه‌ی زیرساخت دیجیتال، از مهم‌ترین جلوه‌های این اتحاد است. امروز در حوزه‌ی دفاعی و فناوری، همکاری ایران با شرق جایگزین وابستگی به غرب شده است.
مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا
محمدتقی امینی در جمع‌بندی تحلیل خود افزود: هم روسیه و هم چین، در سیاست خارجی خود با تک‌قطبی‌گرایی به سبک آمریکایی مخالف‌اند و دنبال نظم چندجانبه هستند. ایران نیز در همین چارچوب عمل می‌کند. این اشتراک نگاه، بنیان فکری اتحاد سه‌جانبه را تشکیل داده است.
به باور او، ائتلاف سه‌جانبه نه صرفاً یک توافق دیپلماتیک، بلکه جنبش سیاسی شرق در دفاع از حاکمیت ملی کشورهاست امینی درادامه تأکید کرد: حمایت این دو کشور از ایران نه از سر مصلحت کوتاه‌مدت، بلکه بر اساس منافع مشترک بلندمدت است. اگر این مسیر ادامه یابد، می‌تواند به شکل‌گیری نظم جدیدی در خاورمیانه منجر شود؛ نظمی که مقام معظم رهبری از آن با عنوان “خاورمیانه‌ی اسلامیِ نوین” یاد کردند، نه خاورمیانه‌ی تجزیه‌شده‌ی مطلوب غرب.
نقد جریان غرب‌گرا و موضع در برابر اظهارات ظریف
در بخش پایانی نشست، پرسشی از سوی شرکت‌کنندگان درباره‌ی نقش تخریبی جریان غرب‌گرا و اظهارات اخیر دیپلمات تاریخ گذشته دولت دوازدهم مطرح شد.
امینی در پاسخ گفت: غرب‌گراها احساس می‌کنند که طرح بزرگشان شکست خورده است. آن‌هایی که سال‌ها به نام تدبیر و امید کشور را معطل برجام کردند و چشم امیدشان به غرب بود، امروز می‌بینند که همه‌ی محاسباتشان غلط از آب درآمده است. این‌ها دست آخر، برای جبران حیثیت ازدست‌رفته، به تخریب همکاری ایران با چین و روسیه روی آورده‌اند.
وی اظهارات اخیر و ناشیانه دیپلمات تاریخ گذشته درباره‌ی روسیه را “گاف سیاسی و ضربه به منافع ملی” دانست و گفت: وقتی فردی با پشتوانه مسئولیتی خود چنین حرفی را می‌زند، باید مورد بازخواست قرار گیرد. دستگاه قضایی نباید در این زمینه کوتاهی کند. چون این نوع مواضع، به ضرر امنیت ملی و در تعارض با منافع ملت است.
امینی افزود که حتی در میان اصلاح‌طلبان نیز شکاف جدی بر سر مواضع رئیس جمهور و وزیر خارجه دولت دوازدهم شکل گرفته است: برخی از چهره‌های اصلاح‌طلب شناخته‌شده از آنها انتقاد کرده‌اند و معتقدند این مواضع نه‌تنها سیاسی نیست، بلکه به نفع دشمن تمام می‌شود. یکی از چهره‌های اصلاح‌طلب ادوار مجلس گفته بود: “من از این دو تن حمایت کردم، اما امروز معتقدم باید زیپ دهانشان را بست!” این نشان می‌دهد که واقعیت میدان، بر تردیدها سایه انداخته است.
امینی در پایان سخنانش ضمن تشکر از حاضران، تأکید کرد که زمانه‌ی بازی‌های سیاسی و امید بستن به غرب به سر آمده است: غرب در طول ۴۶ سال گذشته جز دشمنی و خسارت برای ملت ایران نداشته است. آینده‌ی ما در تکیه بر توان داخلی و همکاری با شرکای سالم منطقه‌ای و جهانی است، نه در چشم دوختن به لبخند دشمن.
گزارش این نشست، به‌روشنی نشان می‌دهد که از دیدگاه کارگروه راهبرد و گفتمان، اتحاد ایران، روسیه و چین نه چرخشی ایدئولوژیک، بلکه اقدامی مبتنی بر عقلانیت ژئوپلیتیک و راهبرد بقا در نظم جدید جهانی است.
در نظم نوپای شرق‌محور، ایران نه تنها از انزوا خارج می‌شود، بلکه به محور شکل‌گیری نظم جدید منطقه‌ای و بین‌المللی بدل خواهد شد.
.
